Oświadczenie z dnia 5 lipca 2017 r.
Stowarzyszenia Romów w Polsce
w sprawie decyzji Prokuratury Okręgowej w Tarnowie z dnia 29 czerwca 2017 r. o odmowie wydania Stowarzyszeniu postanowienia o umorzeniu śledztwa wobec Burmistrza Czchowa
Z niedowierzaniem i zdziwieniem przyjęliśmy decyzję Prokuratury Okręgowej w Tarnowie z dnia 29 czerwca 2017 r. sygn. akt PO II Dsn 81.2016.T podtrzymującą stanowisko Prokuratury Rejonowej w Tarnowie o odmowie wydania Stowarzyszeniu Romów w Polsce postanowienia w przedmiocie umorzenia śledztwa wobec Burmistrza Czchowa w związku z wydaniem przez niego zarządzeniem z dnia 17 lutego 2016 r. Nr 12/2016 w sprawie zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego na terenie Gminy Czchów.
W dniu 24 lutego 2016 r. Stowarzyszenie Romów w Polsce złożyło do Prokuratury Okręgowej w Tarnowie zawiadomienie o możliwości popełnienia przez burmistrza Czchowa przestępstwa z art. 231 par. 1 kodeksu karnego (przekroczenie obowiązków – działanie na szkodę interesu publicznego przez funkcjonariusza publicznego) w związku z art. 119 tego Kodeksu (groźba bezprawna wobec grupy ludzi z powodu jej przynależności etnicznej).
W zawiadomieniu w szczególności stwierdziliśmy, że:
1) Marek Chudoba, Burmistrz Czchowa mógł popełnić wymienione przestępstwo poprzez wydanie rasistowskiego zarządzenia nr 12/2016 z dnia 17 lutego 2016 r. w sprawie zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa na terenie gminy Czchów, mające zapobiec osiedleniu trzech romskich rodzin na terenie jego gminy. Uzasadniając wydanie zarządzenia burmistrz stwierdził, że w związku z zakupem przez Burmistrza Limanowej budynku położonego na terenie jego Gminy z przeznaczeniem na zasiedlenie w nim 3 rodzin romskich, to on jako „Burmistrz Czchowa stwierdził istnienie zagrożenia dla porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego oraz życia i zdrowia obywateli” a także, iż „Sprzeciw lokalnej społeczności wobec nowej sytuacji społecznej stwarza realne ryzyko wystąpienia niepokojów społecznych i skrajnych sytuacji przejawiających się agresją zarówno werbalną, jak i fizyczna wobec rodzin romskich, które zamieszkają w nieruchomości w miejscowości Czchów”.
2) zarządzenie burmistrza ma charakter rasistowski i ksenofobiczny. Trzy rodziny romskie, które miałyby z woli Burmistrza Limanowej zamieszkać w Czchowie, to obywatele polscy, którym przysługują takie same uprawnienia konstytucyjne jak innym obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej. Mówi o tym art. 52 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym „Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu”. Wprawdzie wolności te mogą, zgodnie z ust. 3 tego artykułu być ograniczone przez ustawę, lecz z pewnością podstawy takiej nie stanowi art. 40 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, na który powołuje się w zarządzeniu burmistrz Czchowa (vide: wyrok WSA w Gliwicach z dnia 23.11.2009 r. sygn.. akt III SA/Gl 1023/09).
3) nie potrafimy zrozumieć dlaczego zasiedlenie jednego budynku na wymienionej nieruchomości przez obywateli polskich narodowości romskiej (mieszkających w Polsce od ponad sześciu wieków) ma wywołać zagrożenie dla porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego oraz życia i zdrowia obywateli. 4) prawdopodobnie burmistrz Czchowa nie byłby równie odważny i stanowczy wydając podobne rasistowskie zarządzenia w przypadku osiedlania się w jego Gminie obywateli polskich narodowości polskiej, ale także obywateli polskich narodowości żydowskiej, ukraińskiej, białoruskiej, czeskiej, czy słowackiej z uzasadnieniem o zagrożeniu życia, zdrowia, porządku, czy bezpieczeństwa publicznego?
5) burmistrz Czchowa wydając zarządzenie kierował się wyłącznie romską przynależnością etniczną obywateli polskich, którzy mieliby zamieszkać na terenie jego gminy. Prawdopodobnie także chciał zaspokoić żądania części jego wyborców, co jedynie potwierdziłoby jego intencje.
6) zarządzenie stanowi groźbę bezprawną wobec rodzin romskich a burmistrz działając we wskazany sposób wypełnił znamiona przestępstwa określonego w art. 119 par. 1 Kk a także w art. 231 par. 1 Kk, gdyż Burmistrz zgodnie z art. 115 par. 13 pkt 4 tego Kodeksu jest funkcjonariuszem publicznym. Wydając zarządzenie Burmistrz chce uzyskać efekt w postaci niezamieszkania w jego gminie obywateli wyłącznie z powodu przynależności etnicznej.
7) zarządzenie burmistrza przypomina a contrario „Zarządzenie dotyczące ograniczenia pobytu dla cyganów w powiecie warszawskim” wydane w dniu 28 maja 1942 r. przez Kreishauptmanna des Kreises Warschau” dr Rupprechta, w którym polecił umieścić Cyganów w dzielnicy żydowskiej. Jednocześnie zarządził, że Cyganie, którzy opuszczą tę dzielnicę zostaną ukarani ciężkim więzieniem. Forma zarządzenia kojarzy się też z dekretami władz w okresie stanu wojennego w grudniu 1981 r. oraz wywołuje u czytającego zarządzenie obawy co do strasznych i niepewnych losów mieszkańców tej gminy z powody zasiedlenia rodzin romskich, szczególnie mieszkańców sąsiadujących z tą nieruchomością.
8) wnosimy także o zbadanie działań innego funkcjonariusza publicznego tj. burmistrza Limanowej, który pod pozorem legalności działań doprowadził do sytuacji w której trzy romskie rodziny są przedmiotem a nie podmiotem działań administracji publicznej a nadto, że burmistrz Limanowej zakupując budynek w innej gminie tj. w Czchowie z przeznaczeniem dla Romów kierował się intencjami rasistowskimi a celem wskazanych działań była chęć pozbycia się rodzin romskich ze swojego miasta i ich podrzucenie do innej gminy. Zresztą tak uczynił również w przypadku innej grupy ludności romskiej przesiedlając ją do Marcinkowic. Działania te podjął nie za własne środki, lecz za pieniądze rządowe z Programu romskiego na integracje Romów ze społeczeństwem większościowym.
W dniu 7 września 2016 r. otrzymaliśmy z Prokuratury Rejonowej w Tarnowie informację o wszczęciu śledztwa w sprawie.
Dnia 30 stycznia 2017 r. sekretariat Prokuratury Rejonowej w Tarnowie przesłał nam pismo z informacją o umorzeniu śledztwa w sprawie przekroczenia uprawnień przez burmistrzów Czchowa oraz Limanowej wobec braku w czynie znamion czynu zabronionego – bez jakiegokolwiek uzasadnienia.
W związku z przedstawioną formą zakończenia śledztwa w dniu 13 lutego 2017 r. wystąpiliśmy do Prokuratury Rejonowej w Tarnowie o przesłaniem nam formalnego postanowienia o umorzeniu śledztwa, gdyż chcieliśmy poznać uzasadnienie decyzji o umorzeniu i ewentualnie zaskarżyć do sądu postanowienie o umorzeniu śledztwa.
Uzasadniając prośbę podaliśmy, że obowiązek wydania postanowienia wynika z przepisów kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z art. 305 par. 3 i 4 kpk , postanowienie o umorzeniu śledztwa wydaje prokurator lub Policja, zaś o umorzeniu śledztwa zawiadamia się instytucję państwową, samorządową lub społeczną, która złożyła zawiadomienie – z pouczeniem o przysługujących im uprawnieniach. Natomiast z art. 306 par. 1a kpk wynika, że na postanowienie o umorzeniu śledztwa przysługuje zażalenie stronom, zatem pokrzywdzonemu oraz podejrzanemu. Oznacza to, że tym podmiotom należy doręczyć odpis postanowienia. Zgodnie z art. 49 par. 1 i 2 kpk pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Pokrzywdzonym może być także instytucja społeczna (par. 2 ). Podkreśliliśmy także że, Stowarzyszenie Romów w Polsce jest instytucją społeczną reprezentującą społeczność romską wobec wszelkich władz publicznych, w tym prokuratury, w sprawach związanych z naruszeniem lub zagrożeniem dobra prawnego tej mniejszości, gdy nastąpiła bezpośredniość naruszenia bądź zagrożenia prawnego (vide: postanowienie SN z dnia 25 marca 2010 r. sygn. akt IV KK 316/09).
Pomimo przedstawionej argumentacji w dniu 23 lutego 2017 r. Prokuratura Rejonowa w Tarnowie ponownie odmówiła wydania postanowienia o umorzeniu śledztwa.
W takiej sytuacji w dniu 7 marca 2017 r. wystąpiliśmy do Zbigniewa Ziobry Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego z prośbą o pomoc w wyegzekwowaniu od tarnowskiej prokuratury przedmiotowego postanowienia.
Dla uzasadnienia prośby załączyliśmy statut Stowarzyszenia Romów w Polsce, gdyż z przepisów par. 8 pkt 5 oraz par. 9 pkt 4 statutu wynika prawo Stowarzyszenia do inicjowania działań wobec organów władzy i administracji państwowej oraz samorządu terytorialnego zmierzających do zwalczania zjawisk w całym kraju naruszających prawa Romów jako mniejszości etnicznej , w tym dyskryminacji i stygmatyzacji społeczności romskiej. Podaliśmy, że niewątpliwie zawiadomienie Prokuratury w sprawach rasizmu, ksenofobii i dyskryminacji Romów przez przedstawicieli władzy w Czchowie i Limanowej, mieści się w zapisanych w statucie uprawnieniach. Dodaliśmy, że żaden z przedstawicieli trzech rodzin romskich, których miało dotyczyć wysiedlenie, z powodu braku odpowiedniej wiedzy nie był w stanie, jako bezpośrednio pokrzywdzony, złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, gdyż prawdopodobnie nawet nie wiedział, że takie prawo mu przysługuje. Ale po to Romowie założyli stowarzyszenia, żeby mogły w podobnych sprawach interweniować.
Dla wsparcia naszej argumentacji poinformowaliśmy Ministra, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie rozpatrując skargę Wojewody Małopolskiego na wymienione zarządzenie burmistrza Czchowa w wyroku III SA/Kr 679/16 uznał, że wydane zostało z istotnym naruszeniem prawa i stwierdził jego nieważność (informacja z „Rzeczypospolitej” z dnia 24.2.2017 r. w części Samorząd C6 – „Gmina znalazła sposób na Romów”) .
Kończąc prośbę do Ministra stwierdziliśmy, że w ostatnich kilku latach skierowaliśmy dwadzieścia kilka zawiadomień do różnych szczebli Prokuratury w sprawach związanych z naruszeniem przepisów Kodeksu karnego dotyczących rasizmu, ksenofobii, mowy nienawiści, czy przekroczenia uprawnień przedstawicieli władzy, ale jeszcze nigdy do tej pory nie zdarzyło się byśmy nie znali uzasadnienia niewszczęcia czy umorzenia postępowania. Zawsze otrzymywaliśmy postanowienie jako strona, przedstawiciel społeczności romskiej. Przypadek Prokuratury Rejonowej w Tarnowie jest pierwszym, który wymienioną praktykę zakłócił.
Równocześnie poprosiliśmy by Minister, równocześnie Prokurator Generalny, w ramach nadzoru nad jednostkami podwładnymi Prokuratury polecił zbadać sprawę i wydał polecenie Prokuraturze Rejonowej w Tarnowie by zakończyła sprawę o sygn. akt PR 2 Ds.757.2016 właściwym postanowieniem.
Po trzech miesiącach w dniu 29 czerwca 2017 r. Prokuratura Okręgowa w Tarnowie (do której skierowaliśmy pierwotnie zawiadomienie) poinformowała Stowarzyszenie, że „podziela stanowisko” Prokuratury Rejonowej w Tarnowie odnośnie do niewydania nam postanowienia o umorzeniu śledztwa. Równocześnie poinformowała Stowarzyszenie, że o umorzeniu śledztwa powiadomiono trzy romskie rodziny, które miały być przesiedlone, i że nie wniosły one zażalenia na postanowienie. Wymienione rodziny z podaniem nazwisk wielokrotnie wymieniono w piśmie, pomimo, że one nie zawiadamiały Prokuratury i o zawiadomieniu o przestępstwie Burmistrza Czchowa chyba nawet nie wiedziały. Zdaniem Prokuratury taka forma jest zgodna z prawem.
Przedstawiając powyższe fakty oświadczamy, że działania Prokuratury w przedstawionej sprawie mają charakter niebezpiecznego precedensu, gdyż jeśli miałyby stać się zasadą pozbawiłyby mniejszość romską możliwości skarżenia się do Prokuratury w przypadku naruszania prawa przez organy władzy, czy też obywateli. Po to Romowie powoływali stowarzyszenia by broniły je przed takimi naruszeniami prawa. Bo przecież ciągle większość Romów nie jest na tyle wykształcona by napisać zawiadomienie o popełnieniu rasistowskiego przestępstwa do Prokuratury.
Można więc mówić o ukrytej dyskryminacji społeczności romskiej przez Prokuraturę polegającej na wykluczeniu w kontaktach z nią organizacji mniejszości romskiej. Jest to niebezpieczny sygnał, którego nie można pozostawić bez właściwej reakcji.
Roman Kwiatkowski
Prezes Zarządu Głównego