Od 25 lat, każdego drugiego sierpnia, Stowarzyszenie Romów w Polsce przy wsparciu licznych instytucji państwowych i społecznych, w tym Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, organizuje obchody dnia pamięci romskiego holocaustu.

Tutaj, w byłym Niemieckim Nazistowskim Obozie Koncentracyjnym i Zagłady Auschwitz-Birkenau w nocy z drugiego na trzeciego sierpnia 1944 roku ostatni więźniowie Zigeunerlager, niemal trzy tysiące Romów i Sinti, głównie kobiet, dzieci i osób starszych, zostało zapędzonych do komór gazowych, a ich ciała spalono, by nie pozostał po nich żaden ślad.

W czasie II wojny światowej pół miliona Romów i Sinti  zginęło wskutek zbrodniczej, rasistowskiej polityki nazistowskich Niemiec. Wiele romskich społeczności uległo całkowitej likwidacji. Nad życiem wielu innych cień zagłady rozciągnął się na wiele lat.

Obecność wielu osób z całej Europy – Romów, i nie-Romów – jest znakiem pamięci o ofiarach i okrutnej ideologii, która doprowadziła do tej zbrodni. Jest też wyrazem naszej wiary w siłę, która może się przeciwstawić rosnącej fali uprzedzeń i nacjonalizmu. To umiejętne współdziałanie większości i mniejszości w rozwiązywaniu problemów powstających na styku obu społeczności i zapobieganiu powrotowi demonów z przeszłości. ”My, Romowie, jesteśmy pełnoprawnymi obywatelami swoich państw. Nie żądamy niczego ponad prawa i ochronę, jakie należą nam się jako obywatelom Polski, Niemiec, Czech, Słowacji, Węgier i wszystkich innych krajów, które dla nas są ojczyzną.” – jak stwierdził w swym przemówieniu Roman Kwiatkowski, prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce.

Wśród gości uroczystości są Romowie ocalali z zagłady, w imieniu których wystąpiła Rita Prigmore. W swoim przemówieniu zwróciła uwagę, że „Przyszłość można budować tylko w zgodzie i porozumieniu. Aby stało się to możliwe, musimy jednak działać: interesować się drugim człowiekiem, rozmawiać z nim, poznawać go i próbować go zrozumieć. Nienawiść i wojna do niczego nie prowadzą! Ciągną za sobą tylko coraz większą nienawiść i kolejne zniszczenia, rozstania i dalsze cierpienie.”

Obecnością swą uroczystość zaszczyciła wicepremier Beata Szydło,przedstawiciele Prezydenta i rządu , przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, parlamentu i samorządów i liczne organizacje romskie i pozarządowe. Specjalne przesłania wygłosili Hanna Machińska, zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich, Dunja Mijatović, Komisarz Rady Europy ds. Praw Człowieka i Beate Karsfeld, niestrudzona niemiecka działaczka antynazistowska.

Jak co roku, w Brzezince zgromadziły się tłumy młodzieży z wielu krajów europejskich i pozaeuropejskich. Niech ten dzień stanie się dla nich niezapomnianą lekcją na temat spustoszenia, jakie w życie społeczeństw wnosi nacjonalizm.